از دیرباز جرم انگاری رابطه با همجنس در قوانین ایران در کنار نگاه شرعی موجب افزایش کوئیرستیزی در جامعه شده است، با این حال حکومت ایران از طریق رسانه ها و نظام آموزشی در تلاش برای افزایش این نفرت و ستیز است. در این گزارش با نگاهی به اظهارنظرات مسئولان، شخصیت ها و چهره های نزدیک به حکومت و یا محصولات و اقدامات همجنسگراستیزانه ای که از طریق تریبون های رسمی و با امکانات حکومتی طی یک سال گذشته تهیه و منتشر شده، پرداخته شده است. انتشار مطالبی با محتوای الجیبیتی ستیز، کلیشه سازی های جنسیتی در کتب درسی، انگ نگاری و بیماری انگاری افراد کوئیر و ترویج گفتمانی تحت عنوان “درمان های اصلاحی” از جمله این موارد است.
به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، طی سال های اخیر، با گسترده شدن شبکه های اجتماعی و حضور اقلیت های جنسی و جنسیتی در فضای مجازی، الجیبیتی ستیزی در رسانه های جمعی روند افزایشی به خود گرفته است.
در یک سال گذشته شماری از شخصیت های سیاسی، فرهنگی و هنری در شبکه های اجتماعی در خصوص جامعه الجیبیتیکیو اظهار نظر کردهاند. نظراتی که در اغلب مواقع نفرت پراکنی یا تحقیر و بی حرمتی به کرامت انسانی افراد کوئیر در جامعه ایران تلقی میشود. انتشار مطالبی با محتوای الجیبیتی ستیز، کلیشه سازی های جنسیتی در کتب درسی، انگ نگاری و بیماری انگاری افراد کوئیر و ترویج گفتمانی تحت عنوان “درمان های اصلاحی” از جمله این موارد است.
عباس مسجدی آرانی، رئیس سازمان پزشکی قانونی کل کشور طی مصاحبه ای در سال گذشته از آخرین آمار عمل های بازتایید جنسیت در سال ۹۸ خبر داده بود. ادبیات مورد استفاده توسط مسجدی آرانی اعتراض شماری از فعالین حقوق اقلیت های جنسی و جنسیتی در فضای مجازی را در پی داشت.
رئیس سازمان پزشکی قانونی کل کشور با اختلال نامیدن هویت افراد ترنس و همچنین بدون در نظر گرفتن هویت جنسیتی کسانی که دست به عملهای بازتایید جنسیت میزنند، تنها با اشاره به جنس افراد در زمان تولد این آمار را ارائه داد.
این ادبیات از آن رو بیشتر مورد انتقاد قرار گرفته که سازمان پزشکی قانونی نهاد تصمیم گیرنده برای صدور مجوز این عمل ها است.
عباس مسجدی آرانی همچنین ضمن ابراز نگرانی از افزایش درخواست مجوز از سوی مردان ترنس جهت عمل های بازتایید جنسیت، فضای مجازی را عامل این موضوع عنوان کرده و گفته بود: «ما هم این زنگ خطر را برای متولیان تصمیم گیر هم در مجلس، مجامع فرهنگی و هم در دولت به صدا درآورده ایم. بنا بر ارزیابی اولیهای که ما انجام دادهایم و شاید مهمترین علتی که تاکنون به آن رسیدهایم استفاده بیحد و حصر و خارج از چارچوب از فضای مجازی است.»
علاوه بر این، علی ربیعی سخنگوی دولت پیش از این از تخصیص وام ۱۰ میلیون تومانی ارزان قیمت برای «درمان» افراد ترنس تنها در صورت در دست داشتن نامه دادگاه، خبر داده بود.
اختلال نامیدن هویت ترنس توسط مسئولان دولتی در حالی است که در سال ۲۰۱۹ میلادی، سازمان بهداشت جهانی در جدیدترین دستورالعمل خود که با نام آی سی دی – ١١ منتشر شد، ترنس بودن را در فصل بهداشت و سلامت جنسی طبقهبندی کرد. به این ترتیب ترنس بودن، وضعیتی مرتبط با سلامت روان افراد نیست. به باور بسیاری از فعالین این حوزه بیماری انگاری ترنس بودن موجب انگ زدن اجتماعی به این شهروندان میشود.
به علاوه مبلغ وام در نظر گرفته شده، تنها قادر به پوشش بخشی از هزینههای پزشکی این شهروندان در ایران است.
چندی پیش، مینو محرز رئیس مرکز تحقیقات ایدز ایران در مصاحبه با یکی از خبرگزاری های داخلی در خصوص بیماری ایدز گفته بود، «سکسورکرها، افراد دارای اعتیاد و همجنسگرایان، اعضای جمعیت کلیدی هستند که دولت موظف است برای سلامت جامعه آنها را شناسایی کند تا درمانشان کنیم.»
این سخنان در حالی بیان میشود که در نظر گرفتن گرایش جنسی شهروندان به عنوان یکی از گروه های پر خطر در رابطه با ویروس اچ آی وی مصداق بارز ننگ انگاری است و به صورت تاریخی پیشتر در سایر جوامع موجب به حاشیه رانده شدن آنها و محرومیت از خدمات پزشکی شده است.
مینو محرز همچنین در خصوص نحوه مواجهه آنها با جمعیتهای کلیدی از جمله زنان سکسورکر و افراد همجنسگرا، عنوان کرده بود: «باید پاتوق این جمعیتها را شناسایی کنیم و اگر ایدز داشته باشند درمان کنیم که به بقیه جامعه سالم منتقل نکنند.»
تشکیل گروه های الجیبیتی ستیز با بودجه های نامعلوم
گروهی تحت عنوان جنبش مردمی حلال زاده ها با انتشار مطالبی در شبکه های اجتماعی در حال ترویج کوئیرستیزی و نفرت پراکنی علیه اقیلیت های جنسی و جنسیتی در سطح گسترده است. این گروه علاوه بر تولید محتواهایی با مضمون توهین، تحقیر و بیماری انگاری جامعه کوئیر اقدامات دیگری نیز از جمله برگزاری یک گردهمایی در تهران در جهت محکوم کردن ازدواج همجنس ها در سایر کشورها انجام داده است.
آنان پیشتر نیز در راهپیمایی ۲۲ بهمن، پرچم رنگین کمانی نماد اقلیت های جنسی و جنسیتی را بر روی زمین انداخته و به منظور توهین و تحقیر بر روی آن رژه رفته بودند.
به علاوه برگزاری چنین تجمعاتی در کنار عدم دخالت نهادها امنیتی و انتظامی، نشان از تلاش سازماندهی شده و گسترده این گروه و گروه های از این دست در جهت ترویج و عادی سازی خشونت علیه افراد الحیبیتیکیو در ایران است.
ترویج گفتمان “درمان های اصلاحی”
شماری از روانپزشکان و روانشناسان مغایر با تمامی کتب مرجع در زمینه خود، با استفاده از روش های غیرعلمی به دنبال تغییر هویت جنسی و یا جنسیتی مراجعانشان هستند. در این راستا عموما نوجوانان و جوانانی که توانایی مقابله با خواست و فشار خانواده های خود را ندارند، قربانی این روش های غیرعلمی میشوند. با این وجود سازمان نظام پزشکی کشور، تاکنون در مقابل “درمان های اصلاحی” به عنوان یک خطای پزشکی سکوت کرده است.
رسانه های جمعی و شبکه های اجتماعی نیز تبدیل به محل تبلیغ این دست “درمان ها” شده اند و نقش عمده ای در ترویج این گفتمان دارند. برای مثال وبسایت دکتر توانا در گزارشی تحت عنوان “درمان همجنسگرایی و همجنس خواهی با ۸ روش کمکی” نوشته داود نجفی توانا به ارائه اطلاعات نادرست و غیرعلمی در مورد افراد الجیبیتی ها پرداخته و مدعی شده است، با استفاده از درمان های اصلاحی میتوان افراد الجیبیتی را به دگرجنسگرا تبدیل کرد.
در بخشی از گزارش منتشر شده توسط این روانشناس ضمن ادعای “درمان همجنسگرایی” در نوجوانان با هیپنوتیزم آمده است: «برای درمان همجنسگرایی در اسرع وقت با مراجعه به روانپزشک و انجام برخی معاینات و آزمایشها از ترشح عادی غدد درونریز مطمئن شوید. درمان همجنسگرایی در این مرحله به کمک داروها وضع شما را بهبود میبخشد. همچنین ذهنیت خود را با توکل به خدا و توسل به ائمه اطهار تقویت کنید. با چنین امری نسبت به افکار شیطانی مقابله کرده و از آن پیشی بگیرید.»
علاوه بر این چندی قبل، خبرگزاری مهر وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی با انتشار گزارشی به نقد سخنان یک روانپزشک در مورد طبیعی بودن همجنسگرایی پرداخته و نوشته بود:«تاکنون هیچ نهاد معتبر آزمایشگاهی نتوانسته گزاره مادرزادی بودن همجنسگرایی را اثبات کند، چگونه یک روانپزشک که خود را متعهد به اصول علمی میداند، بیمار خود را با این توجیه که وضعیت تو مادرزادی است، به رابطه با همجنس دعوت کرده و او را با آسیبهای متعدد این رابطه روبرو میکند؟»
در این گزارش همچنین ادعا شده همجنسگرایی با استفاده از داروهای اصلاحی قابل درمان است: «در داخل کشور بسیاری از پزشکان سابقه درمان این افراد را در کارنامه دارند. لذا باید گزاره نادرست “غیرقابل درمان بودن همجنسگرایی” را در همان پازل حامیان سیاسی جنبش همجنسگرایی تفسیر کنیم.»
کوئیرستیزی در رسانه های جمعی
اخیرا بهروز افخمی کارگردان و فیلم نامه نویس، با شرکت در یکی از برنامههای تلوزیونی صدا و سیما برای چندمین بار طی سال های اخیر سخنان همجنسگراستیزانه ای بیان میکند.
وی در پاسخ به مجری برنامه مبنی بر شرایط اهدای جوایز در جشنواره کن به فیلمسازان ایرانی، مدعی میشود: «اگر فیلمی در این رابطه (الجیبیتی) در جشنواره ها شرکت کند امتیاز ویژه به آن تعلق میگیرد و از فیلم های دیگر جلو میافتد.» مجری برنامه نیز در ادامه الجیبیتیکیو را مترادف انحرافات جنسی قرار میدهد.
در همین راستا، قطب الدین صادقی فیلمنامه نویس و کارگران کشور پیشتر طی سخنانی در دفاع از جداسازی محوطه تئاتر شهر تهران مدعی شده بود: «محیط پیرامون تئاتر شهر مکانی برای حضور اراذل و اوباش، خلافکاران و دگرباشها شده است که قداست فرهنگی این مجموعه را رعایت نمیکنند.» به دنبال این اظهارنظر، گروهی از فعالین مدنی حوزه اقلیتهای جنسی و جنسیتی و هنرمندان در ایران، با انتشار بیانیهای نسبت به “نفرتپراکنی قطبالدین صادقی علیه جامعه الجیبیتی ها” واکنش نشان دادند.
فعالان حوزه الجیبیتی در بخشی از این بیانیه عنوان کرده بودند: «با چشم بستن بر روی مسائل ریشهای”، جامعه اقلیتهای جنسی و جنسیتی را “مسبب اصلی یا دستکم یکی از عوامل” معضلات و ناامنیهای اجتماعی معرفی میکند و “گناهکار از نظر آنها جامعه کوئیر است که در سایه جرمانگاری حیات، حضور اجتماعی و حتی بیان جنسی جنسیتیاش محدود و محکوم شده است. پتک را بر سر این بخش از جامعه کوبیدن و تقاضای طرد او امنترین سیاست ممکن در فضای تبعیض و نابرابری است.»
افزون بر این سال گذشته، تلویزیون دولتی ایران بازیهای هفته سیزدهم لیگ برتر فوتبال انگلستان را به دلیل استفاده از بازوبندی با نماد رنگین کمانی متوقف کرد. پیش از این نیز، در مراسمهایی چون ۲۲ بهمن، با لگدمال کردن این پرچم سعی در بیاحترامی به نماد جهانی این جامعه را داشتند.
بازتولید کلیشه های جنسیتی در کتب درسی
کماکان در کتاب های درسی شاهد بازتولید کلیشههای جنسیتی به ویژه در مقطع متوسطه هستیم، کلیشه هایی که به صورت غیرمستقیم خشونت علیه جامعه الجیبیتیکیو را افزایش میدهد. محدود کردن نقش های جنسی در یک قالب دوگانه میتواند تاثیرات مخربی به ویژه بر کودکان در این مقطع سنی داشته باشد.
اطلاق نقش نان آور از سنین پایین به پسران و زنان به عنوان فرمانبردار گوشه ای از این فشارهاست. برای مثال در صفحه ۱۲۳ کتاب مدیریت خانواده و سبک زندگی پایهی دوازدهم (ویژه دختران) آمده است: «اگر مردی از اول زندگی توقع داشته باشد که همسرش نیز در تأمین هزینههای زندگی مشارکت کند، بهتر است دربارەی ازدواج با چنین پسری تجدیدنظر کنید؛ زیرا در این صورت باید هم نقش مرد و هم نقش زن را در زندگی برعهده بگیرید.»
ساختار پدرسالارانه فرهنگ سنتی و همچنین قوانین حاکم بر ایران، همواره تمام توان خود را در تحمیل و اشاعه تعریف خاص خود از نقشهای جنسیتی اسلامی و حذف الگوهای مبتنی بر برابری جنسیتی به کار برده است. یکی از نهادهای بازتولید کننده تبعیض جنسیتی آموزش رسمی در ایران است که سعی دارد دختران و پسران را بر اساس ایدئولوژی اسلامی و نه بر مبنای برابری جنسیتی تربیت کند.
فیلترینگ گسترده محتوای مرتبط با اقلیت های جنسی و جنسیتی در ایران
علاوه بر فیلتر محتوای آگاهی رساننده در زمینه حقوق اقلیت های جنسی و جنسیتی هر مطلب و محتوایی که بیم ارتباط با خانواده الجیبیتی را داشته باشد، به سرعت زیر تیغ سانسور قرار گرفته و حذف میشود. وبسایت های آموزشی، برنامه های دوستیابی و حتی بازی های رایانه ای نیز از آن در امان نیستند.
در همین راستا، اخیرا نسخه موبایل بازی اپکس لجندز (Apex Legends) که از کافه بازار منتشر میشد، به دستور کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه حذف شده است. همچنین، بنابر گزارشات این اپلیکیشن پس از مدتی از فروشگاه مایکت نیز حذف شد.
کاربران شبکه های اجتماعی بر این باورند علت حذف این اپلیکشن میتواند وجود شخصیت های همجنسگرا در این بازی باشد.
لازم به توضیح است، افراد ترنس کسانی هستند که هویت جنسیتی آنها مغایر با جنس تشخیص داده شده در زمان تولدشان است. به علاوه تمامی افراد ترنس نیازی به انجام عملهای جراحی بازتایید جنسیت نمیبینند. اما به دلیل شرایط قانونی حاکم بر ایران، هویت جنسیتی افراد ترنس تنها پس از انجام عمل و عقیمسازی فرد به رسمیت شناخته می شود.
الجیبیتیکیو: مخفف کلمات لزبین (زن همجنسگرا)، گی (مرد همجنسگرا)، دوجنسگرا، ترنسجندر و کوئیر است.
کوئیر: واژه ای چتری است که تمامی اعضای خانواده الجیبیتیکیو را در بر میگیرد. این واژه پیشتر به عنوان توهین برای اقلیت های جنسی و جنسیتی استفاده میشد اما جنبش حقوق الجیبیتیکیو نهایتا این واژه را از آن خود کرد.