در هفته ای که گذشت؛ نگاهی به گزارشات محیط زیستی در ایران

حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت دچار صدماتی شده است. گزارش پیش رو حاصل ثبت بیست و دو واقعه محیط زیستی ایران است که در هفته اخیر منتشر و به هدف آگاهی سازی گردآوری شده است.

حیات وحش

حیات‌ وحش به کلیه جانداران از قبیل پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان و تمام گیاهانی گفته می‌شود که به صورت وحشی و طبیعی بدون دخالت یا کمک انسان بر روی کره زمین زندگی کرده و آب و خوراک خود را خود تأمین می‌کند. اما دخالت و تصرف انسان در زیستگاه های طبیعی و مصرف بی‌رویه منابع طبیعی بسیاری از گونه های حیاط وحش را در معرض انقراض قرار داده است.

شامگاه پنجشنبه نهم فروردین ماه، اطلاعیه مشترک ادارات کل حفاظت محیط زیست و دامپزشکی خراسان رضوی خبر از تلف شدن «ریشا» شیر نر باغ وحش مشهد که زاده همین مکان بود، بر اثر بیماری خبر دادند.

بهرام علی ظاهری، مدیرکل حفاظت از محیط زیست استان سمنان گفت: یک قلاده گربه وحشی کاراکال در محور ۴۵ جاده شاهرود- میامی با یک خودرو تصادف کرده و تلف شد.

در هفته ای که گذشت، دو کفتار در پیشوا ورامین یکی از شهرهای استان تهران مشاهده شد.

افزون بر این، رئیس اداره حفاظت و مدیریت حیات وحش، تاریخ طبیعی و ذخائر ژنتیکی حفاظت محیط زیست استان تهران، از کشف لاشه یک قلاده پلنگ نر بالغ در گشت و پایش محیط بانان پناهگاه حیات وحش کاوده در منطقه انزهای شهرستان فیروزکوه خبر داد.

معاون محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه بیشترین قاچاق پرندگان مربوط به بالابان، شاهین و بحری است، گفت: این پرندگان به کشور‌های حاشیه خلیج فارس فروخته می‌شوند. بعضا برخی از آنها در حین قاچاق از بین میروند. همچنین کل جمعیت این گونه از پرنده ها حدود ۳۰۰۰ قطعه برآورد شده که با خطر انقراض این پرندگان مواجه هستیم.

بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیستی

یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها، حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی، و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.

طی یک هفته اخیر با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، دستکم ۱۰۶ تن چوب قاچاق در شهرستان های آوج، ساری، رشت و آزادشهر ضبط و در این راستا ۸ متهم بازداشت شدند. همچنین طی این مدت ۳ دستکم شکارچی غیرمجاز در شهرهای سنندج، همدان و چالوس بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند.

همچنین مرکز اطلاع رسانی پلیس گیلان اعلام کرد، ماموران اداره نظارت بر اماکن عمومی در بازدید یک منزل مسکونی مردی ۶۵ ساله در رشت، ۲۴ قطعه انواع حیوانات شکار ممنوع به صورت تاکسیدرمی شده کشف کردند. پس از هماهنگی لازم موضوع صورتجلسه و جهت طی مراحل قضائی تحویل ماموران محیط زیست استان گیلان شد.

از سوی دیگر، فرمانده انتظامی سیرجان در غرب کرمان از کشف ۷۹ راس گوسفند قاچاق و دستگیری ۲ قاچاقچی در این زمینه در این شهرستان خبر داد.

افزون بر این، نبی‌الله قاسمی، فرمانده انتظامی خرم‌آباد از کشف ۶ تن زغال بلوط قاچاق در این شهرستان خبر داد و گفت در این راستا یک نفر دستگیر شده است.

گفتنی است، فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست کشور گفت: نزدیک به ۳۰۰۰ متخلف با جرم «شروع به شکار» در سال ۱۴۰۲ دستگیر و تحویل مقامات قضایی شدند. در این راستا نیز مدیرکل حفاظت محیط زیست استان ایلام افزود: در سال گذشته ۴۰۵ متخلف شکار و صید توسط نیروهای یگان حفاظت محیط زیست این استان شناسایی و دستگیر شدند.

حق تنفس و هوای پاک

براساس گزارش‌ها، سالانه تعداد پرشماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.

طی هفته ای که گذشت شاخص کیفی هوا در شهرهای مشهد ۱۲۴، اهواز ۱۳۵، ماهشهر ۱۱۵، هندیجان ۱۰۸و خرمشهر ۲۱۱ برای گروه های حساس، ناسالم برای تمام گروه ها، بسیار ناسالم و یا خطرناک اعلام شد.

سید محمدمهدی میرزائی قمی، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران گفت: هوای تهران در سال ۱۴۰۲ در مجموع ۱۰ روز پاک، ۲۳۶ روز قابل قبول، ۱۰۷ روز ناسالم برای گروه‌های حساس و ۱۲ روز نیز ناسالم بوده است.

آتش سوزی

به طور کلی جنگل‌ها در نتیجه عمل کربن گیری مرتباً گاز کربنیک هوا را که در اثر تنفس موجودات زنده و فعل و انفعالات شیمیایی و آلودگی های محیط زیست وارد هوا می‌شود جذب کرده و گاز اکسیژن را پس می‌دهد. از این رو باید مورد توجه ویژه ای قرار گیرند.

فقدان مدیریت بارش های حداقلی و فرونشست

خشک‌سالی می‌تواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجه آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کاهش عمق آب‌های سطحی و خاک مرطوب شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حد معمول در مدت معین بیشتر شود. عدم مدیریت صحیح منابع آبی در کشور، اثرات جبران ناپذیر این مهم را عمیقتر میکند.

لارم به ذکر است، اواخر سال گذشته، حدود یک و نیم هکتار از عرصه‌های جنگلی منطقه الیمالات شهرستان نور به بهانه ایجاد پارکینگ برای طرح گردشگری تخریب و طی آن حدود ۳ هزار اصله نهال جنگلی قطع شد که در این خصوص با تشکیل پرونده قضایی، ضمن پلمب پارکینگ و باجه غیرقانونی دریافت وجه، دستور برخورد با متخلفان و متهمان از سوی دادستان مرکز مازندران صادر شد.

از سوی دیگر، مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور گفت: بر اساس آخرین گزارش بارش‌های محقق شده از ابتدای پاییز سال ۱۴۰۲ نزدیک به ۳۱۹ شهر دارای تنش و بحران آبی هستند.

ایران در بین کشور‌های دارای بالاترین میزان فرونشست زمین در سطح جهانی رتبه ۲۵ را دارد؛ در نتیجه ظرفیت سفره‌های زیرزمینی در ایران به دلیل فرونشست زمین در سطح کشور رو به کاهش است.

در هفته ای که گذشت، یک دستگاه پژو ۲۰۶در مهرشهر کرج به علت فرونشست در زمین فرو رفت.

بحران پسماند و آلاینده های محیط زیستی

میثم الوان پور، شهردار آستارا با اشاره به این که میزان تولید زباله در آستارا در روزهای عادی کمتر از ۱۰۰ تن است اما در تعطیلات نوروزی بر اساس آمارها به دلیل ورود جمعیت زیاد گردشگران و مسافران به ۱۵۰ تن افزایش یافته است.