حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت دچار صدماتی شده است. گزارش پیش رو حاصل ثبت ۴۸ واقعه محیط زیستی ایران است که در روزهای اخیر منتشر و با هدف آگاه سازی گردآوری شده است.
به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، در هفته‌ای که گذشت، دستکم ۲۴ صیاد و شکارچی غیرمجاز بازداشت و به مراجع قضائی معرفی شدند. به علاوه بیش از ۲۳ تن چوب جنگلی قاچاق کشف و ضبط شده و ۳ متخلف در این رابطه دستگیر شد. بر اساس گزارشات منتشر شده در این هفته، گونه سنجاب ایرانی در جنگل های ایلام به دلیل شکار بی رویه در خطر انقراض قرار دارد و پنج گونه ماهیان خاویاری و فک خزری به دلیل تخلیه فاضلاب انسانی در دریای خزر در معرض انقراض قرار گرفتند. از سوی دیگر، شاخص کیفی هوا دستکم در ۹ شهر ناسالم برای گروه‌های حساس و یا ناسالم و خطرناک برای تمام گروه ها اعلام شد و بنا بر اعلام اداره کل حفاظت محیط زیست خوزستان، گرد و غبار در آبادان و خرمشهر روز چهارشنبه به بیش از ۹ برابر حد مجاز رسید. در هفته ای که گذشت، دستکم پنج فقره آتش سوزی در مناطق جنگلی در استان های مختلف کشور به وقوع پیوست. از دیگر اخبار محیط زیستی این هفته می‌توان به آلودگی نفتی در ساحل کنگان و مشکلات مدیریت پسماند و زباله در گتوند، کردکوی و شهرستان اهر اشاره کرد.
آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از سویی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید میزان آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.
حیات وحش
حیات وحش به کلیه جانداران از قبیل پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان و تمام گیاهانی گفته می‌شود که به صورت وحشی و طبیعی بدون دخالت یا کمک انسان بر روی کره زمین زندگی کرده و آب و خوراک خود را
خود تأمین می‌کند. اما دخالت و تصرف انسان در زیستگاه های طبیعی و مصرف بی‌رویه منابع طبیعی بسیاری از گونه های حیاط وحش را در معرض انقراض قرار داده است.
براساس گزارشات منتشر شده، سنجاب ایرانی از مهم‌ترین گونه‌های جانوری در جنگل های ایلام است که طی سال‌های اخیر به دلایل مختلف در معرض انقراض قرار گرفته است. نگهداری این حیوان به عنوان حیوان خانگی موجب شکار بی رویه این سنجاب ایرانی شده است.
همچنین مدیرکل حفاظت محیط زیست کهگیلویه و بویراحمد گفت: باز بودن دریچه منهول حوضچه شرکت آب و فاضلاب روستایی بخش چاروسا باعث شد یک گراز و ۳ توله براثر سقوط در آب تلف شوند.
در گزارشی دیگر عُزیر عابسی، کارشناس محیط زیست و عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل گفت: «روزانه به اندازه فاضلاب انسانی ده میلیون نفر به صورت تصفیه نشده و به شکل مستقیم یا غیرمستقیم صرفا از طریق ایران وارد آب دریای خزر می شود.» امری که به گفته سرپرست دفتر بررسی و مقابله با آلودگی‌های دریایی سازمان محیط‌زیست موجب شده است پنج گونه ماهیان خاویاری و فک خزری در معرض انقراض قرار بگیرند.
بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیستی
یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها،حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی، و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.
طی هفته اخیر، با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، دستکم ۲۴ شکارچی متخلف در استان های خراسان جنوبی، قزوین، خراسان شمالی و مازندران بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند. علاوه بر این طی هفته گذشته بیش از ۲۳ تن چوب قاچاق در استان های تهران و فارس کشف و ضبط شده و ۲ نفر در این راستا بازداشت شدند.
از سوی دیگر فرمانده انتظامی محمودآباد از دستگیری سارق چوب در حین سرقت در جنگل‌های آن شهرستان خبر داد.
همزمان مدیرکل تعزیرات حکومتی گلستان گفت: سه قاچاقچی چوب در تعزیرات حکومتی گلستان به جزای نقدی، ضبط کالا و تعلیق گواهینامه رانندگی محکوم شدند.
همچنین بر اساس گزارشات منتشر شده، در یک دهه گذشته ۲ هزار اصله درخت کاج بوستان کاج رستم آباد در استان گیلان در سکوت خبری قطع شده است.
حق تنفس و هوای پاک
بر اساس گزارش‌ها، سالانه تعداد پرشماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.
طی دو هفته گذشته شاخص کیفی هوا در شهرهای کرج ۱۵۰، اصفهان ۱۱۰، گتوند ۲۱۵، شوش ۴۹۸، شوشتر ۴۵۳، بندرعباس ۲۴۳ ، بندرخمیر ۲۰۴، اهواز ۱۴۰ و تهران ۱۲۳ در وضعیت هشدار برای ساکنین و یا ناسالم و خطرناک برای تمام گروه‌ها اعلام شد.
همچنین اداره کل حفاظت محیط زیست خوزستان اعلام کرد که میزان غلظت گرد و غبار در آبادان و خرمشهر در پیش از ظهر روز چهارشنبه هفته گذشته به بیش از ۹ برابر حد مجاز رسید.
شاخص کیفیت هوا (Air Quality Index = AQI) معیاری برای تعیین روزانه کیفیت هوا و میزان ارتباط آن با سطوح سلامتی افراد است که جزئیات آن در پی می آید:
از صفر تا ۵۰ در شرایط پاک (سبز)، ۵۱ تا ۱۰۰ در شرایط سالم (زرد و حد مجاز استاندارد یا حد سلامت)، ۱۰۱ تا ۱۵۰ در شرایط ناسالم برای گروه حساس (نارنجی)، ۱۵۱ تا ۲۰۰ در شرایط ناسالم برای همه (قرمز)، ۲۰۱ تا ۳۰۰ در شرایط بسیار ناسالم (بنفش) و ۳۰۱ تا ۵۰۰ در شرایط خطرناک (ارغوانی) تعیین شده است.
همزمان سخنگوی کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی با بیان این که ۲۵ درصد از ریزگردهای کشور مربوط به تالاب جازموریان است، گفت: تالاب‌ها نقش بسیار زیادی در زمینه وضعیت ریزگردها دارند و بر اساس گزارش ارائه شده وزارت نیرو کمتر از یک سوم از سهم حقآبه تالاب‌ها را اختصاص می‌دهد.
به طور کلی جنگل‌ها در نتیجه عمل کربن گیری مرتباً گاز کربنیک هوا را که در اثر تنفس موجودات زنده و فعل و انفعالات شیمیایی و آلودگی های محیط زیست وارد هوا می‌شود جذب کرده و گاز اکسیژن را پس می‌دهد. از این رو باید مورد توجه ویژه ای قرار گیرند.
در هفته ای که گذشت، وقوع دستکم پنج فقره آتش سوزی در مناطق جنگلی در استان های فارس، آذربایجان غربی، کرمانشاه، کهگیلویه و بویراحمد و مازندران موجب از بین رفتن منابع طبیعی این استان ها شد. تا کنون از میزان آتش سوزی های صورت گرفته، اطلاعاتی منتشر نشده است.
بحران پسماند و آلاینده های محیط زیستی
بر اساس این گزارشات، رئیس اداره محیط زیست شهرستان عسلویه از آلودگی نفتی در ساحل کنگان خبر داد.
همچنین محل دپوی زباله و نخاله در کردکوی در مکانی غیراستاندارد جاگذاری شده است که برای بهداشت عمومی، خطرناک است.
همچنین رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان کاشان از پلمب یک واحد آلاینده متخلف در کاشان به دلیل تخلفات زیست محیطی خبر داد و رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست اهر گفت: آلودگی خروجی تصفیهخانه فاضلاب اهر بالاتر از حد استاندارد است.